Viêm Ổ Răng Khô: Nguyên nhân, Điều trị và Phòng ngừa

Clinicians Report , tháng 03/2013, Volume 6 Issue 3.

Tại sao một số nha sỹ than phiền rằng “viêm ổ răng khô” thì cứ xảy ra hoài trong tiến trình điều trị của họ, trong khi, những nha sỹ khác thì loại bệnh này lại hiếm khi xảy ra? Viêm ổ răng khô là gì? Tại sao viêm ổ răng khô xảy ra? Có phương pháp đơn giản nào để phòng ngừa viêm ổ răng khô hay không? Câu trả lời là CÓ! Trong bài báo cáo này, đội ngũ chuyên gia phẫu thuật của CR trình bày những cách tốt nhất để tránh làm khô ổ răng trong tầm tiên lượng.
Biến chứng sau nhổ răng phổ biến nhất là viêm xương ổ (ổ răng khô) với tỷ lệ mắc phải từ 1.7% đến 3% khi nhổ răng thông thường và 15 -37% khi nhổ răng ngầm phẫu thuật, ghi nhận nhiều hơn đối với hàm dưới.

Bài báo này tổng hợp những yếu tố nguyên nhân, sự nhận biết, điều trị và phòng ngừa biến chứng gây đau này.

Kết quả khảo sát trên những răng đã nhổ (Số khảo sát = 1003)
. Tần suất bệnh: 95% báo cáo có ít hơn 10% bệnh nhân phát triển thành ổ răng khô; 2% báo cáo lên đến hoặc hơn 20% bệnh nhân phát triển thành ổ răng khô.
. Nguyên nhân được ghi nhận cao nhất: 86% do hút thuốc, 56% do giảm cung cấp máu, 43% do súc miệng quá mạnh và 38% do nhổ phẫu thuật. Điều trị bằng bơm rửa: 55% rửa bằng nhiều dung dịch khác nhau: Saline, water, thuốc súc miệng thị trường, GHG, Oxy già pha loãng
Điều thị bằng băng thuốc ổ răng: 88% có đặt thuốc; 82% dùng chất có phenol (eugenol, guiacol), 9% gây tê tại chỗ rồi dùng hoặc các paste/gel hoặc các chất dạng độn của gạc iodoform, gelfoam, gạc vaseline...)

Ổ Răng Khô (Viêm Xương Ổ Răng): Phổ biến, biến chứng rất đau sau khi nhổ răng vì không hình thành hoặc hình thành ít cục máu đông trong hốc xương hoặc phần xương đã bộc lộ.
B. Dấu hiệu và Triệu chứng
a. Đau không dữ dội liên tục và tăng dần sau ngày thứ 2 nhổ răng
b. Đau không giảm khi dùng thuốc giảm đau trung bình
c. Ổ răng trống (không thấy cục máu đông và trơ xương)
d. Cục máu đông lỏng lẽo
e. Ổ răng có mùi hôi
f. Có vị khó chịu
g. Đau lan đến tai
C. Yếu tố bệnh căn theo đánh giá của các nhà lâm sàng
a. Hút thuốc
b. Giảm cung cấp máu
. Do co mạch (quá liều, ví dụ: 1:50.000 epinephrine hoặc chích nhiều ống)
. Mật độ xương đặc
. Nhổ răng hàm dưới, nhổ răng 8 ngầm hàm dưới
c. Súc miệng quá mạnh sau nhổ răng
d. Tần suất bệnh cao hơn với nhổ răng phẫu thuật
e. Nhiều vi khuẩn (mảng bám, vôi răng, vệ sinh răng miệng kém...)
f. Nhồi nhét thức ăn
g. Nhổ lâu, lực nén khi nhổ mạnh (động tác lắc để mở rộng ổ răng)
h. Dùng thuốc ngừa thai đường uống
i. Nôn ói sau khi nhổ răng
D. Điều trị: Nếu chẩn đoán là nghi ngờ viêm ổ răng khô, điều trị như viêm ổ răng khô.
1. Rửa nhẹ nhàng ổ răng bằng dung dịch thuốc súc miệng pha loãng (loại bán trên thị trường hoặc Chlordexedine - CHG)
2. Băng thuốc: đặt nhẹ vào ổ răng gạc iodoform kích thước 1/4 inche cắt gạc 1-inch tẩm eugenol/enzocaine cùng băng cản quang (của Nu Gauze). Những gạc khác có thể dùng:

• Băng thuốc có nguồn gốc Eugenol:
- Sản phẩm thương mại: SockIt, Sultan Dry Socket Paste
- Thuốc bào chế từ nhà thuốc: Eugenol, Guiacol, Olive
- oil equal parts
- Vài thứ khác: Dầu đinh hương nhỏ lên gạc vaseline băng bằng băng cản quang.
• Gây tê tại chỗ / đặt gạc iodoform tẩm eugenol:
•– Thuốc mỡ Benzocaine: Hurricaine...
• Zinc oxide/eugenol paste: không khuyến khích bởi những nhà tư vấn của CR, bởi có thể gây phản ứng dị ứng

CẨN TRỌNG: Một biến chứng lên kênh thần kinh mạch máu bộc lộ trong ổ răng, KHÔNG ĐƯỢC đặt bất kỳ sản phẩm eugenol nào vào ổ răng. Điều này có thê gây tổn thương thần kinh vĩnh viễn.

3. Thay băng sau 2 ngày cho lần băng thuốc đầu tiên sau đó 3-4 ngày như được khuyên. Băng thuốc trong 7 ngày hoặc cho đến khi thấy xuất hiện mô hạt.

E. Phòng ngừa
a. Dùng lực nhổ vừa phải (thà cắt răng nhổ từng phần hơn là lắc tới lui để mở rộng ổ răng)
b. Hoàn tất qui trình nhổ răng nhanh chóng trước khi quá trình chảy máu xương ngừng lại (càng nhanh lấy răng ra khỏi ổ răng, càng tốt cho việc hình thành cục máu đông từ máu của xương chảy ra)
c. Nhồi kháng sinh vào ổ răng
. Một con nhộng Tetracycline (Minocycline 100mg, Doxycyline 100mg) hoặc lyndamycin 150 dạng nhộng. Mở nhộng và nhồi thuốc vào ổ răng.
d. Bơm rửa nhiều với dung dịch saline
e. Súc miệng cới Chlorhexedine (CHG, 0.12%) ngày 2 lần trong 1 tuần trước và sau khi nhổ răng
f. Bôi CHG gel vào ổ răng (còn bàn cãi)
g. Không hút thuốc 24 giờ trước và 48 giờ sau nhổ răng
h. Súc miệng nhẹ nhàng trong 24 giờ sau nhổ răng
i. Không súc miệng quá mạnh một cách không chủ ý
j. Không khạc mạnh
k. Hẹn nhổ răng trong 5 ngày cuối của chu kỳ kinh, đặc biệt có dùng thuốc ngừa thay bằng đường uống.
l. Giữ vệ sinh răng miệng.

F. Lời khuyên cho bệnh nhân viêm ổ răng khô trong lúc chờ đến nha sỹ
a. Súc miệng mạnh bằng nước muối ấm (1 muỗng một cốc nước) để lấy sạch mảnh vụn thức ăn trong ổ răng.
b. Cắt một miếng gạc nhỏ 1/5 inch từ miếng gạc 1 inch, làm ướt gạc bằng dung dịch bezoccaine 20% đã được bán trên thị trường hoặc thuốc trị đau răng (Andesol, Ora Gel) và nhỏ một giọt dầu đinh hương rồi đặt vào ổ răng. Bộ kít chống đau răng nhãn hiệu Red Cross có chứa dầu đinh hương và kẹp rất thuận tiện cho bệnh nhân tự đặt gạc vào ổ răng.

G. Chiêu Thức Lâm Sàng:
a. Nếu nghi ngờ viêm ổ răng khô, Điều Trị ngay!
b. Nếu ổ răng quá đau, đang băng gạc tẩm bezocaine/eugenal và thay gạc mỗi ngày cho đến khi đau được kiểm soát.
c. Đối với ổ răng khô nhớp nháp (cục máu đông hoá nhờn, tối sẫm), loại bỏ cục máu đông hoá nhầy bằng gạc và điều trị như viêm ổ răng khô bình thường.
d. Không nên “nạo ổ răng” để làm cho chảy máu và hình thành cục máu đông. Chỉ làm tổn thương nhiều hơn là cho phép ổ răng sinh mô hạt một cách bình thường.
e. Nếu bệnh nhân bị nôn, khuyên bệnh nhân súc miệng nhẹ nhàng bằng nước hay thuốc súc miệng để làm loãng men tiêu hoá trong miệng.
f. Đừng tin lời bệnh nhân nói băng thuốc đã được lấy ra. Luôn luôn kiểm tra bằng kẹp gắp hoặc chụp X-quang gạc cản quang đã được dùng.
g. Trong lần tái khám cuối cùng, đưa cho bệnh nhân một ống chích nhựa với kim cong, để bệnh nhân tự rửa ổ răng cho đến khi ổ răng lành hẳn và không còn giữ thức ăn nữa.

Kết luận của CR: Viêm ổ răng khô là một biến chứng phổ biến nhất sau nhổ răng và có lẽ là cũng gây đau nhiều nhất. Trong nhiều nghiên cứu, tần suất viêm ổ răng khô đã giảm nhờ vào kỹ thuật phẫu thuật, sự tuân thủ các chỉ dẫn sau phẫu thuật của bệnh nhân (những chỉ dẫn bằng văn bản hoặc bằng lời), đặt kháng sinh trong ổ răng, nhổ răng gần chu kỳ kinh nguyệt, tạm ngưng hút thuốc. Điều trị sớm và thường xuyên (mỗi 2 - 3 ngày) với gạc đặt trong ổ răng chứa thuốc giảm đau có thể nhanh chóng làm dịu viêm và giảm đau.