Răng sứ là gì?

Răng sứ là 1 loại phục hình răng , thành phần chính tạo nên bao gồm vật liệu Sứ (gốm sứ).



Khi răng bị mất hoặc tổn thương sâu, mẻ, vỡ lớn cần phục hồi lại hình dạng ban đầu thì phục hình răng là 1 điều trị mà bác sĩ Răng Hàm Mặt thực hiện để tái tạo lại mô răng đã mất. Phục hình răng có thể được làm bằng các vật liệu như kim loại, nhựa, Composite, Sứ hoặc kết hợp các loại này với nhau.

Sứ là vật liệu vô cơ trải qua thiêu kết ở nhiệt độ rất cao (1200 độ C) trong lò nung để hình thành các đặc tính rất giống với men răng cả về màu sắc, thẩm mĩ và chức năng nên từ khi sứ được ứng dụng trong nha khoa đã nhanh chóng sử dụng rộng rãi trong phục hình răng.

Răng sứ hay Phục hình răng sứ dần thay thế kim loại (inox, vàng), nhựa trong tất cả loại phục hình vì rất nhiều ưu điểm, đặc biệt là thẩm mĩ giống mô răng và sự tương thích sinh học do tính trơ của vật liệu.

Mão răng sứ
Mão răng (Crown or Cap) là dạng phục hình chụp lên toàn bộ hoặc 1 phần thân răng đã được mài chỉnh. Mão răng thường được chỉ định cho răng vỡ lớn, răng đã lấy tuỷ, răng bị khiếm khuyết. Mão răng sứ được gắn cố định lên thân răng bằng xi-măng.

Inlay, Onlay sứ
Là phục hồi có hình dạng miếng trám được tạo ra bằng sứ, gắn lên 1 xoang răng (lỗ sâu/vỡ lớn) đã mài chỉnh bằng xi-măng để tái tạo lại hình dạng răng. Inlay, Onlay  sứ ngày càng chỉ định rộng rãi nhờ tính bảo tồn mô răng hơn so với mão răng.

Cầu răng sứ
Cầu răng sứ là phục hình để phục hồi lại răng mất bằng cách gắn cố định lên các răng bên cạnh đã được mài chỉnh. Cầu răng thường được chỉ định cho vùng răng mất còn 2 răng trụ đủ cứng chắc ở hai đầu.

Veneer – Mặt dán sứ
Veneer sứ hay mặt dán sứ là 1 mặt dán mỏng được làm bằng sứ, dán lên mặt ngoài của răng có khiếm khuyết về thẩm mĩ như màu sắc, hình dạng. Veneer sứ là phục hình khó thực hiện, khó đạt về độ bền vững, nhưng bảo tồn được mô răng.



Phân loại phục hình răng sứ theo bản chất vật liệu và chế tác

RĂNG SỨ KIM LOẠI
Phục hình sứ kim loại(Sứ KL) là sự kết hợp của 2 lớp : 1 lớp sườn bên trong bằng kim loại, và 1 lớp sứ đắp bên ngoài. Phục hình này vừa có được sự cứng chắc của kim loại, vừa có tính thẩm mĩ tương đối cao nhờ lớp sứ nên được sử dụng sớm rộng rãi thay thế dần cho răng kim loại. Nhược điểm viền nướu dễ thấy ánh kim loại, lớp sứ phủ có thể mẻ sau thời gian dài sử dụng. Phục hình phụ thuộc nhiều vào chất lượng sứ đắp bên trên và sườn hợp kim (tỉ lệ quý kim): Sứ KL Quý (>60%) > Sứ KL bán quý(>25%) > Sứ KL Crom-Coban(61%Cobalt) > Sứ KL Ni-Cr.



SỨ THUỶ TINH
Glass-Ceramic

Sứ thuỷ tinh là loại sứ có khung thuỷ tinh và các pha tinh thể thêm vào, có đặc tính của thuỷ tinh và sứ, cho thẩm mĩ rất cao giống sứ  đắp thiêu kết. Chúng thường sản xuất dạng các khối sứ, được ép nén hoặc cắt thành hình dạng răng, độ bền cao, kháng nứt gãy tốt nên có thể làm mão sứ, inlay, onlay, veneer. Trong đó sứ thuỷ tinh Lithium Disilicate thể làm các răng sau (độ cứng 500Mpa so với men răng 300Mpa), nhãn hiệu nổi tiếng nhất là IPS e.max (Ivoclar Vivadent), ngoài ra còn có  VITA Suprinity, VITABLOCS Mark II, là một số sứ Lithium Disilicate gia cố thểm tinh thể Zirconia tăng thêm độ cứng.

SỨ ĐẮP THIÊU KẾT
Feldpasthic Porcelain

Là loại sứ truyền thống dạng bột và nước trải qua nung ở nhiệt độ cao, thường dùng để đắp trên bề mặt các phục hình sứ sườn kim loại hoặc sườn sứ tinh thể Zirconia. Được chế tạo từ những vật liệu chứa chủ yếu silicon dioxit có nguồn gốc từ trường thạch trong tự nhiên. Là loại sứ có độ trong và thẩm mĩ cao nhất, nhưng kém bền nhất, chỉ có thể làm các veneer và mão răng trước, khả năng chế tác thành lớp rất mỏng và bảo tồn mô răng. Các thương hiệu nổi tiếng về sứ đắp: Ceramco 3, VITA VM13, EX-3, Vintage Halo, IPS e.max Ceram.

SỨ TINH THỂ
Zirconia – Alumina

Là loại sứ 100% tinh thể, gọi là sứ oxit của các kim loại như Zirconium/Aluminum. Chúng được sản xuất công nghiệp làm ra các thỏi/đĩa sứ, chủ yếu được cắt (tiện) bằng máy tính (CAD/CAM). Đây là loại sứ có độ cứng cao nhất (>1000Mpa), có thể làm sườn cho cầu răng-mão răng sau. Nhưng cũng có độ trong mờ thấp nên thường cần phủ sứ đắp để đạt được thẩm mĩ. Hiện nay đã có các loại sứ Zirconia có độ trong mờ cao(HT-High Translucent), và chế tác nguyên khối (Full contour) thẩm mĩ mà không cần sứ đắp. Các nhãn hiệu nổi tiếng :BruxZir ,LAVA, Zolid, Cercon, LumiZir.

Về cơ bản, không có loại sứ nào là tốt nhất, có thể đạt được cả thẩm mĩ, độ cứng, dễ chế tác, tương hợp và độ bền. Trên lâm sàng, việc sử dụng loại sứ nào còn tuỳ thuộc chỉ định loại phục hình, tay nghề bác sĩ và kĩ thuật viên, yêu cầu về thẩm mĩ/độ bền.

Việc chọn lựa loại sứ nào trước hết tuỳ thuộc vào chỉ định loại phục hình của bác sĩ: là cầu răng, mão răng, mặt dán sứ veneer hay là Inlay/Onlay. Trong đó thông dụng nhất là mão răng hoặc cầu răng thì lựa chọn sứ phụ thuộc lớn nhất vào vị trí răng cần phục hồi là răng trước hay răng sau, điều này quyết định bởi 2 yếu tố : yêu cầu thẩm mĩ và yêu cầu chức năng(độ bền-độ cứng) của phục hình. Một yếu tố không kém quan trọng nữa là tương hợp sinh học và cơ địa dị ứng của bệnh nhân. Cuối cùng là tính bảo tồn mô răng, hay khoảng phục hình cần mài răng của mỗi loại.

Nên bác sĩ phục hình tư vấn có vai trò lớn trong tư vấn lựa chọn loại răng sứ, bác sĩ phải có sự am hiểu sâu về các vật liệu sứ, về chỉ định đúng trường hợp và điều trị tiêu chuẩn cho từng loại để đảm bảo độ bền, thẩm mĩ và an toàn lâu dài cho bệnh nhân. Trong đó cũng phải kể đến yếu tố kinh tế, yêu cầu cao về thẩm mĩ hay không để có chọn lựa phù hợp và lợi ích nhất, chứ không phải là chi phí cao nhất thì là tốt nhất cho bệnh nhân.

LỰA CHỌN LOẠI SỨ CHO MÃO RĂNG/CẦU RĂNG
1/Phục hồi Răng Trước

– Yếu tố thẩm mĩ là ưu tiên nhất thì thứ tự là đối với răng trước:

Mão răng:    Sứ thuỷ tinh > Sứ tinh thể(zirconia) HT đắp sứ > Sứ zirconia đắp sứ > Sứ kim loại tốt > Sứ Zirconia nguyên khối

Cầu răng:   Sứ Lithium Disilicate > Sứ Zirconia HT đắp sứ > Sứ Kim Loại > Sứ Zirconia đắp sứ

2/ Phục hồi Răng Sau:

-Yếu tố chức năng: Độ bền – Độ cứng

Mão răng:  Sứ Zirconia Full-contour > Sứ KL Quý > Sứ KL Crom-Coban > Sứ Zirconia đắp sứ

Cầu răng:  Sứ KL Bán Quý/Crom-Coban đắp sứ > Sứ Zirconia Full Contour > Sứ Zirconia đắp sứ

3/Tương thích sinh học
Sứ là vật liệu trơ và tương thích sinh học cao. Vàng và các kim loại quý cũng giống như sứ, trơ và tương hợp tốt, phục hình bằng vàng còn là “tiêu chuẩn vàng” bởi sự khít sát thụ động với răng, và không gây mòn răng đối diện như sứ và các kim loại khác. Do đó sắp xếp:

Sứ kim loại quý Au-Pd > Sứ đắp thiêu kết > Sứ thuỷ tinh > Sứ Zirconia > Sứ Crom-Coban > Sứ Titan > Sứ Kim Loại khác

4/ Tính bảo tồn mô răng:

Phục hình có yêu cầu mài chỉnh răng càng ít thì càng bảo tồn mô răng, phục hình càng có nhiều lớp thì càng phải mài nhiều mô răng:

Sứ đắp thiêu kết > Sứ Zirconia nguyên khối > Sứ Lithium Disilicate > Sứ KL Quý > Sứ Zirconia đắp sứ > Sứ KL Crom-Co > Sứ KL Ni-Cr

Kết luận : Không có 1 loại răng sứ nào được quảng cáo marketing tốt về mọi phương diện là đúng, bởi vì mỗi loại vật liệu đều có ưu nhược điểm của nó. Chỉ có sự am hiểu của bác sĩ về từng loại sứ, chỉ định đúng cho mỗi trường hợp mới đem lại kết quả điều trị tốt nhất cho bệnh nhân.