Auxin, Cytokinin là chất gì và sử dụng cho lan thế nào

Trong tự nhiên, cây phong lan tự tổng hợp được các chất auxin và cytokinin để tự kích thích quá trình sinh trưởng. Hiện nay con người đã tổng hợp thêm nhiều loại auxin và cytokinin mạnh hơn để phục vụ cho công tác nghiên cứu và phát triển nông nghiệp. Trong bài này mình chỉ giới thiệu sơ lược, chỉ tập trung giải thích cơ chế hoạt động của nó lên cây lan. Đặc biệt là trong cách trồng lan rừng mới mua về.



I. Hormone sinh trưởng AUXIN, CYTOKININ
1. Auxin là gì?
Auxin Là loại hormone tăng trưởng có tính hướng gốc. Ở nồng độ thích hợp, auxin kích thích sự hình thành rễ mạnh mẽ.

Auxin được cây tổng hợp từ đỉnh ngọn, chồi, thân, lá và di chuyển theo hướng từ ngọn tới gốc.

Trên thị trường hiện nay, các sản phẩm kích rễ phổ biến có chứa auxin NAA (naphthalene acetic acid) như B1 growmore, B1 Thái, B1 HVP…

2. Cytokinin là gì?
Cytokinin Là hormone tăng trưởng có tính hướng ngọn, ở nồng độ thích hợp, cytokinin kích thích sự phát triển của chồi, làm tăng tốc quá trình hình thành tế bào mới, tăng cường sự trao đổi chất. Cytokinin được tổng hợp tại rễ và di chuyển dọc theo thân về hướng ngọn.

Trên thị trường có bán các sản phẩm có chứa cytokinin 6-BA (6-benzylapourine) như keiki paste, keiki pro của Mỹ, hoặc hàng Việt Nam là của bác keiki Duy (loại cytokinin gì thì mình ko biết, cái đó của bác Duy)

II. Áp dụng hormone sinh trưởng vào các giai đoạn phát triển của lan.
1. Kích keiki và chăm sóc sao cho keiki phát triển nhanh chóng
Bài kích keiki có nhiều rồi, đại khái bôi, xịt, ngâm các kiểu sao cho nó phát cái keiki lên thì thôi, lưu ý xài đúng hướng dẫn của NSX. Đây là biện pháp dùng cytokinin kích thích ra chồi.

Khi chồi non cây lan phát triển. Hoặc các bạn tự để nó tự tổng hợp auxin từ ngọn và đưa về gốc để ra rễ. Hoặc các bạn muốn nhanh hơn, thì dùng thuốc kích rễ. Ở đây mình lưu ý các bạn về cái liều lượng. Ví dụ B1 growmore pha 2cc/l nước nó tương ứng nồng độ NAA là 0.8mg/l (0.8ppm, hay 0.8 phần triệu), và chất kích rễ là NAA chứ ko phải B1, B1 chỉ giúp tăng tốc quá trình tạo mới tế bào thôi.

Khi rễ đã ra, thì cây lan tự tổng hợp được cytokinin và vận chuyển lên chồi để kích thích sự phát triển của chồi. Do đó, nếu cây có bộ rễ khỏe thì ngọn càng phát triển mạnh. Khi rễ đã ra thì vai trò các hormone tăng trưởng do ta đưa vào đã kết thúc. Đây là giai đoạn cây cần được bón phân để phát triển.

Nhưng nếu bạn muốn cây phát triển nhanh hơn tốc độ bình thường, thì bạn phải tăng cường thêm một chút xíu hormone tăng trưởng cho cây. Việc phối hợp tỉ lệ cytokinin/ auxin rất quan trọng để cây phát triển hài hòa mà không gây hại. Kèm theo đó là phải tăng lượng phân bón cho cây.

2. Thí nghiệm dùng hormone sinh trưởng trên cây lan
Ví dụ dưới đây là cây phi điệp hawaii, hình 1 là chụp ngày 1-10-2016, hình 2,3 là ngày 25-05-2017.



Ngay lúc chồi đã ra và chưa có rễ, mình ghép lên gỗ. Sau đó phun NAA với liều 1ppm (1mg/l nước)/1 tuần để kích rễ ra thật nhiều. Khi rễ đã bám chắc gỗ thì ngưng kích rễ.

Tiếp theo là giai đoạn phun atonik.
Ngưng 1 xíu để giải thích, atonik có tác dụng như cytokinin. Nhưng nó phân tán tự do trong cây chứ không có tính hướng cực như cytokinin, và vì cytokinin khó kiếm và giá đắt hơn atonik rất nhiều.

Ở đây mình dùng liều atonik 1ppm (1cc/18l nước) để phun, 1 tuần/lần trong tháng đầu kết hợp phân bón lá npk 20-20-20, bỏ phân hữu cơ dưới gốc, qua tháng thứ 2 giảm liều atonik, 1 tháng 2 lần. Đến đầu tháng 1 thì ngưng phân thuốc cho cây vào mùa nghỉ.

Đến đầu tháng 3, chồi non ra, do lượng kích thích trong cây mẹ có nhiều nên tự mỗi gốc ra 2 mầm con, không cần phải kích gì nữa cả. Lúc này lại bắt đầu quy trình xịt NAA kích rễ, Atonik thúc cho cây phát triển.
Hình chụp cuối tháng 5 là lúc này mình chỉ bón phân, ngưng hẳn atonik để tránh quá liều nhé. Các bạn có thể so sánh các hình để thấy sự khác biệt.

3. Cách trồng lan rừng mới mua về
Khi mua hàng ký về, thì mình thường hay ngâm B1+atonik. Ở đây B1 và atonik bổ sung 1 lượng hormone cho cây để kích thích sự ra mầm (như đã có nói ở trên, atonik giống cytokinin) và ra rễ. Thường thì mầm nó sẽ ra trước do lượng cytokin còn trong thân mẹ sẽ kích thích nó ra (hoặc nhanh hơn nếu có atonik). Và khi ngọn ra lá rồi thì nó tự tổng hợp thêm auxin để kích rễ.

Điều này giải thích cho những thắc mắc tại sao mầm cây lan ra dài rồi mà rễ ko ra. Lý do là lượng cytokinin + dinh dưỡng trong cây mẹ đủ để cây con phát triển mà chưa cần đến rễ. Khi lượng cytokin giảm xuống, thì cây mới dùng đến auxin để kích rễ.

Nói đến đây, mình giải thích thêm về trường hợp một số bạn mua phải những cây lan to, khỏe, không rớt lá chân, nhưng khi đem về chơi 1 thời gian cây bị suy luôn, và dù có kích rễ hay thêm atonik gì vô nữa cây vẫn cứ đứng vậy. Không phát triển thậm chí tuột lá chân từ từ rồi chết. Cái đó là hậu quả của quá liều chất kích thích.

Quay lại chuyện chăm sóc cây lan nhé. Khi đã ngâm kích thích rồi thì chờ mầm ra, tùy loại mà ghép gỗ, trồng chậu…. Nhưng quy trình vẫn như phần 1 mục II. Tức là mầm lên thì kích rễ, rễ ra nhiều thì ngưng kích rễ. Chuyển sang kích sự phát triển của thân mầm bằng cytokinin hoặc atonik + phân bón….

Lưu ý là gần đến mùa nghỉ, ngưng tất cả các loại kích thích. Nếu không cây sẽ trơ luôn, không thèm ngủ nghỉ hoặc không thèm tuột lá, ko thèm ra hoa.